Signaleringsbrief Integraal werken in het Jeugddomein, de zorg van allen
Adviesraad Sociaal Domein Apeldoorn.
Adviesraad Sociaal Domein Apeldoorn.
Ambtelijk secretariaat
Postbus 9033
7300 ES Apeldoorn
Aan: Afdelingshoofd BMO Anne Klerks T: 06-28314935
E: adviesraadsociaaldomein@
apeldoorn.nl
Datum: 15 maart 2022
CC:
Ons kenmerk: ASDA 2022-01
Betreft: Signaleringsbrief Integraal werken in het Jeugddomein, de zorg van allen.
Geachte mevrouw Klerks,
Op 4 november 2021 heeft de Adviesraad Sociaal Domein van de Gemeente Apeldoorn een Themabijeenkomst georganiseerd over integraal werken in het Jeugddomein. Via deze brief brengen wij u, mede namens alle aanwezigen, een aantal punten onder de aandacht ten aanzien van dit thema. Hoewel deze signaleringsbrief over de situatie eind 2021 gaat, kijken we ook vooruit. We zullen kort stil staan bij de mogelijkheden om integraal werken te stimuleren en burgers (nog) beter te helpen.
We zien en horen geregeld hoe belangrijk een samenhangende aanpak in het jeugddomein is. Kinderen en jongeren kunnen beter worden geholpen wanneer (1) er sprake is van een samenhangende aanpak op de verschillende levensgebieden waar zij mee worstelen en (2) het sociale netwerk, instellingen, hulpverleners en overheden goed met elkaar samenwerken. Tegelijkertijd is het realiseren van integraal werken een taai vraagstuk, waar tot op heden geen simpele of pasklare oplossing beschikbaar voor is. Dat betekent niet dat er niets gebeurt. In Apeldoorn wordt door verschillende partijen ingezet op het realiseren van integraal werken in het jeugddomein. De intentie om een integrale triage te ontwikkelen bij het CJG is daar een voorbeeld van. De focus ligt daarbij vaak op wat er op organisatorisch vlak moet gebeuren om meer samenhang in het plan en aanbod te creëren (tegengaan van bureaucratische verkokering: afstemmen processen, werkwijze en expertise) in plaats van dat het perspectief van de klant/burger centraal staat. De focus verschuiven naar het perspectief van de burger vraagt niet alleen een mentaliteitsverandering bij professionals, maar ook bij beleidsmakers. Dat kost tijd en vereist een lange adem.
In de gemeente Apeldoorn is de afgelopen jaren hard gewerkt aan het leggen van verbindingen en vergroten van het netwerk. Kennismaking en verbinding tussen organisaties (beleid) en professionals (uitvoering) stonden daarbij centraal. Met deze samenwerking wordt getracht elkaar te versterken, en een passend aanbod te creëren dat de jeugd en hun opvoeders ten goede komt. Tegelijkertijd blijkt dat het leggen en versterken van netwerkverbindingen lastig is en dat er zorgen zijn over de duurzaamheid van de netwerkverbindingen. In dit verband wordt onder meer gewezen op het personeelsverloop bij professionals, het te grote aantal aanbieders, het gebrek aan overzicht van partners.
De gemeente Apeldoorn erkent het belang van integraal werken en ondersteunt de uitvoering van hiervan. Zo stelt de gemeenten in de recente Kadernota Maatschappelijke Ontwikkeling dat integraal werken in het jeugddomein een belangrijke pijler is voor de komende jaren. Conform de uitgangspunten van integraal werken stuurt de gemeenten het netwerk niet als een ‘leading organisation’ aan, maar verstrekken zij middelen en kaders om te komen tot eigen initiatief. We signaleren dat de manier waarop dit gemeenten stuurt nog enige aandacht behoeft. Wat daarbij opvalt, is dat er een spanningsveld bestaat onder netwerkpartijen. Enerzijds is er de wens voor meer richting, regie en houvast (o.a. een stevige visie, meer structurele oplossingen, aanjagen van netwerksamenwerking, sturing op inkoop en minder aanbieders). Anderzijds is er de wens tot meer professionele ruimte om te doen wat nodig is. Zo blijkt dat regels rondom inkoop niet altijd ondersteunend zijn om vanuit het belang van het kind/gezin te handelen. Daarnaast signaleren we dat de kwaliteit van het aanbod en het bewaken hiervan een aandachtspunt betreft, waarbij het vooral lijkt te gaan om het kunnen beoordelen van de kwaliteit van het aanbod van de grote hoeveelheid wisselende aanbieders.
Integraal werken in het jeugddomein is in ontwikkeling. Het belang en de ambities van integraal werken worden herkend en erkend door netwerkpartijen. Tegelijkertijd is nog veel onduidelijkheid over wat integraal werken is, hoe dit in de praktijk handen en voeten moet krijgen (werken met 1 plan, tijd, aandacht) en hoe dit precies de burger ten goede komt. Zo is er nog weinig inzicht op de verschillende interventies en effectiviteit hiervan. Ook de zichtbaarheid van integraal werken in het jeugddomein en het uitwisselen van praktijken en successen is een punt van aandacht.
De themamiddag maakt duidelijk dat de notities van integraal werken positief worden gewaardeerd en dat de samenwerking tussen partijen een impuls heeft gekregen. Tegelijkertijd zien betrokkenen nog ruimte voor groei en ontwikkeling. Naast visie, signaleren we dat integraal werken in het jeugddomein vraagt om meer draagkracht (tijd, aandacht, middelen, kennis en expertise van gemeente en/of zorglandschap), draagvlak (positieve houding t.a.v. proces van uitvoering, betrokken bij doorontwikkeling), en daadkracht (doen wat werkt, slagvaardigheid, minder stepped care, creativiteit en lef) van de gemeenten en andere betrokken netwerkpartijen. Het is daarom raadzaam om in de komende periode te verkennen welke (extra) activiteiten nodig zijn van en tussen partners voor het versterken en borgen van integraal werken. Naast het onderzoek van Laura Notenboom naar bevorderende en belemmerende factoren bij integraal werken zijn er tijdens de themamiddag van de Adviesraad Sociaal Domein aanbevelingen en aandachtspunten opgehaald die inspiratie kunnen bieden voor het versterken en borgen van integraal werken in het jeugddomein.
Aanbevelingen
· Stel een onafhankelijke aanjager in om o.a. de structuur van het netwerk te versterken, netwerkpartijen te stimuleren en faciliteren tot het uitwisselen van kennis en ervaringen en om te kunnen anticiperen en reageren op eventuele knelpunten.
· Maak een sociale kaart van de aanwezige netwerkverbindingen (wie gaat waar over, wie doet wat), van de verschillende vormen van (preventieve) ondersteuning vanuit verschillende partijen en actualiseer de sociale kaart periodiek.
· Gebruik een gestructureerd evaluatietool om de voortgang en processen rondom integraal werken scherper in beeld te krijgen.
· Organiseer meer en vaker bijeenkomsten voor de kernpartners rondom een bepaald thema om kennisdeling te stimuleren en in stand te houden. Naast het delen van inspiratie en goede voorbeelden, is het belangrijk om stil te staan bij hoe succesfactoren en randvoorwaarden praktisch kunnen worden georganiseerd. Dat geeft partners concrete handvatten en de mogelijkheid om te proberen, toe te passen en te leren. De themabijeenkomst maakt duidelijk dat het o.a. wenselijk is om kennis en handvatten te delen om uit de privacykramp komen bij de uitwisseling van gegevens tussen partners.
Aandachtspunten voor de toekomst
· Wees als gemeente duidelijk over wat wordt verstaan onder integraal werken en koppel dit aan de onderliggende visie. Blijf aandacht besteden aan het zichtbaar maken van het integraal werken, zodat de ambities en werkwijze van integraal werken onder de aandacht komen en blijven van netwerkpartijen. Dit betreft niet alleen communicatie over ambities en doelen, maar ook over het proces van beleidsvorming en het uitvoeringsproces.
· Bespreek terugkerend de wederzijde verwachtingen en wensen om zicht te krijgen op het spanningsveld bij uitvoerders tussen de wens voor vrijheid enerzijds en houvast anderzijds. Wat hebben professionals, organisaties van de gemeente nodig? Maar ook: wat kan de gemeente voor ondersteuning bieden aan organisaties en wat wenst de gemeente van organisaties en professionals? Welke varianten zijn er denkbaar van ondersteuning? Neem een kijkje in elkaars keuken, zodat partijen elkaar beter begrijpen en ieders behoefte, wensen en knelpunten duidelijker worden.
· Bespreek met elkaar welke concrete activiteiten nodig en mogelijk zijn om te komen tot een meer samenhangende aanpak op de verschillende levensgebieden waar kinderen en jongeren mee worstelen (bijv. door een sterkte-zwakte analyse op te nemen in de uitvoeringsplannen). Focus eerst op de behoeften van kinderen en jongeren en ga dan pas na wat er op organisatorisch vlak moet gebeuren om meer samenhang in het plan en aanbod te creëren (bijv. ontschoten en tegengaan van bureaucratische verkokering, afstemmen processen, werkwijze en expertise, implicaties voor inkoop).
We signaleren dat verschillende partijen zich inspannen om integraal werken tot succes te maken, maar ook dat de beleidsvorming en -uitvoering blijvend aandacht vragen. Gezien de ontwikkeling in het jeugddomein geeft integraal werken kansen én urgentie om samen met daadkracht ambities ten aanzien van de (preventie) ondersteuning voor de jeugd te realiseren. Integraal werken is dus meer dan ooit: de zorg van allen.
Mochten er naar aanleiding van deze brief nog vragen of opmerkingen zijn, dan gaan wij graag met u in gesprek.
Met vriendelijke groet,
Hans Wesselink
Voorzitter Adviesraad Sociaal Domein Apeldoorn
Heeft u een vraag voor of over de adviesraad? De Adviesraad Sociaal Domein Apeldoorn wordt ondersteund door een ambtelijk secretaris. U kunt het ambtelijk secretariaat van de adviesraden bereiken op maandag, dinsdag en donderdag.
